Προσφορά, θυσία, τελετουργία: αλληλοσυνδεόμενες πρακτικές που πρωτοεμφανίστηκαν στα αρχαία χρόνια σε διαφορετικούς αλλά ιστορικά συνδεόμενους πολιτισμούς: τον χιττιτικό, τον ελληνικό και τον ρωμαϊκό. Όταν σχηματίστηκαν οι πρώτες ανθρώπινες κοινωνίες για προστασία απο τους εξωτερικούς εχθρούς και την άγρια φύση, οι άνθρωποι θεώρησαν απαραίτητο να εφεύρουν ένα θύμα, το οποίο ανήκει στην κοινότητα και γίνεται φορέας όλων των αμαρτιών των μελών της για χάρη του καλού του συνόλου!
Ο παροιμιώδης όρος αποδιοπομπαίος τράγος κατάγεται από μια τελετουργία που περιγράφεται στην Παλαιά Διαθήκη, το Γιομ Κιπούρ, την Ημέρα της Εξιλέωσης. Δύο τράγοι παραδίδονται από την κοινότητα στον ιερέα ως θυσία εξαγνισμού. Ο ιερέας ρίχνει κλήρους για τους δύο τράγους στο ιερό προορίζοντας τον ένα για τον Γιαχβέ και τον άλλο για τον Αζαζέλ. Εκείνος του Γιαχβέ θυσιάζεται με τον κανονικό τρόπο, ο άλλος του Αζαζέλ στήνεται ζωντανός μπροστά στο ναό και ο ιερέας ακουμπάει τα δύο του χέρια στο κεφάλι του τράγου και εξομολογείται τις αμαρτίες του Ισραήλ. Μετά ο τράγος παραδίδεται σε έναν άνθρωπο που τον πηγαίνει στην έρημο –μακριά από τους εύφορους αγρούς, τα έργα των ανθρώπων...
Το ελληνικό αντίστοιχο του αποδιοπομπαίου τράγου είναι ο φαρμακός και σχετίζεται με τα Θαργήλια, τη γιορτή προς τιμή της Αρτέμιδος και του Απόλλωνα. Ο μήνας Θαργηλιών (15 Μαϊου-15 Ιουνίου) πήρε το όνομά του από τον Θάργηλο, τον ανώριμο καρπό που προσφέρεται από τους πιστούς στον Απόλλωνα ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για την πρόοδο της καρποφορίας και ως προσδοκία για μια καλή συγκομιδή. Είναι χαρακτηριστικό ότι η προσφορά πρώτων καρπών (απαρχών) είναι ένα είδος θυσίας. Η συνειδητή προσφορά μειώνει την αγωνία για τη μελλοντική σοδειά και περιορίζει την απληστία.
Την πρώτη μέρα της γιορτής των Θαργηλίων –που εορτάζονταν από τη Μίλητο ως τη Μασσαλία- γινόταν ένα είδος τελετουργικού καθαρμού για την εξιλέωση θεών και δαιμόνων και για την αποτροπή των δεινών στην κοινότητα Ο τελετουργικός καθαρμός γινόταν με την επιλογή ενός απωθητικού προσώπου, του επονομαζόμενου φαρμακού. Η εθιμική αυτή διαδικασία ονομαζόταν κάθαρσις και το άτομο που έδιωχναν ονομαζόταν περίψημα (απόβλητος) ή κάθαρμα. Αφού του έδιναν να φάει, τον μαστίγωναν με κλαδιά συκιάς και τον έβγαζαν έξω από την πόλη. Σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες έκαιγαν τον φαρμακό. Στην Αθήνα, δύο άτομα, ένας άντρας και μια γυναίκα ή δύο άντρες, ο ένας ντυμένος γυναίκα, στολίζονταν με μια αρμαθιά σύκα και εκδιώκονταν ως φαρμακοί. Στην Μασσαλία η τελετουργία του αποδιοπομπαίου τελούνταν όχι κάθε χρόνο αλλά σε ειδικές περιστάσεις, όπως για τη αποτροπή του λοιμού.
Ο μεγάλος εξαγνισμός της κοινότητας ήταν μια προσφιλής μέθοδος των τυράννων, από τους Τριάκοντα Τυράννους στην Αθήνα το 403π.Χ. ως τον Χίτλερ και τον Στάλιν. Στην Αγγλία της δυναστείας των Tudor και των Stewart (15ος -16ος αιώνας), υπήρχε ο θεσμός του whipping boy (παιδί για μαστίγωμα). Καθώς η βασιλεία ήταν Ελέω Θεού και ο μικρός πρίγκηπας ήταν σταλμένος από τον Θεό, για την ανάρμοστη συμπεριφορά του πλήρωνε ο μικρός ακόλουθος, ο οποίος ανατρεφόταν στο παλάτι αλλά φορτωνόταν τα λάθη του πρίγκηπα και κατά συνέπεια και την τιμωρία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου